BENLİK İDEALİ

Chassaguet-Smirgel26 benlik idealinin, ödipal dönemdeki narsisizmin hemcins ebeveyn üzerinden ileriye yönelik yansıtılmasıyla, Blos27 ergenlikte olumsuz ödipal uğraşların çözümlenmesiyle oluştuğunu öne sürmüştür. Benlik ideali; kişinin olmak istediği ve olması gerektiğine inandığı temsilleri, standartlarını ve değerlerini tanımlar. Kişinin kendi beklentilerini ne kadar karşılayabildiği ile ilişkili olduğundan, üstbenliğin altında ve onunla iç içe çalışır. İşlevler açısından benlik, oluş açısından kendilik ile ilgili bir ideali tanımlar ve bir gelişim baskısı yaratır. Benlik idealine yaklaşmak özgüveni besler. Benlik ideali ile yaşanan uyumsuzluk yetersizlik ve utanç, üstbenlik taleplerinin karşılanamaması suçluluk ve utanç yaratır. Nunberg28, ideale duyulan sevgi nedeniyle dürtüsel doyumdan vazgeçildiğini belirtmiştir.

Patolojik narsisizm benlik idealindeki patolojiler ile de ilişkilidir. Annie Reich18, arkaik benlik ideallerinin kaba cinsel düşüncelere, tutarsız benlik sınırlarına ve istek ile gerçekliği karıştırmaya neden olduğunu belirtmiştir. Kohut29, benlik idealinin, gereken aynalama ve eş duyum sağlayan kendilik nesnesinin içselleştirilmesiyle oluştuğunu öne sürmüştür. Kernberg30, narsisistik kişiliklerde kendilik temsili ile çocuksu benlik idealinin iç içe geçtiğini, bunun beraberinde de nesne temsillerinin ve dış nesnelerin değersizleştirildiğini belirtmiştir.

Sapkınlıkta benlik ideali

Chasseguet-Smirgel26, sapkın edimlerde nesne ile birlikte dürtünün kendisinin de ülküleştirildiğini ifade eder. Özellikle preödipal dürtüler ve nesne parçaları ülküleştirilirken bu ülküleştirmeden çıkılamaz. Dürtülere belli bir narsisistik yatırım yapılmasının, dürtülerin bütünleşmesi ve benliğe dahil edilmesi için gerekli olduğunu da ekler. Ensest yasağının, ego idealinin gelişimindeki etkisi üzerinde durur. Ensest yasağı çocuğun anne ile kaynaşması tehlikesini önce anne sonra çocuk açısından güvence altına alır. Çocuğa tümgüçlülükten çıkış yolunu sunarken narsisistik kaynaşma yerine nesne ilişkisi oluşturma yönünde teşvik eder. Babasal etkinin anne-çocuk arasına girmesi annenin çocuğu çocuk, çocuğun da annesini anne olarak görmesini sağlar. Kendiliğin oluşunun sürmesini güvence altına alır. Ensest yasağı ile doyumun engellenmesinin ve ertelenmesinin yanında annenin, çocuğun gelişimini destekleyen narsisistik onayları da önemlidir. Chasseguet-Smirgel, erkek çocukta ego idealinin babaya yansıtılması aracılığıyla benlik ile ego ideali arasında oluşan açığı ensest düşleminin doldurduğunu belirtir. Kız çocuğunun ego idealini anneye yansıtabilmesi için annesinin ensest yasağını kabul edebilmiş olması gereklidir. Welldon31, sapkın annelerin dinamiklerini birçok farklı durum açsısından değerlendirdiği örneklerin hepsinde annelerin ensest yasağını, kuşaklar arası farkı, kendilik ve nesne, cinsellik ve şefkat ayrışmasını inkâr ettiklerini gözler. Böyle bir kaynaşma ve karışıklıkta kızları için bir ego ideali olamazlar. Welldon, bu annelerin annelerinin de benzer travmaları kızlarına yaşatmış olduğunu tekrar tekrar vurgular. Sapkın anneler bir tümgüçlülük içinde ilişki kurarken çocuklarını kendilerinin narsisistik bir parçası olarak görürler, kocaları işlevsizdir. Chasseguet-Smirgel26, bu kız çocuklarının, çocuk yapmak için bir baba gerektiğini yadsıyabildiğini belirtir.

26 Chasseguet-Smirgel J. Ben ideali: “ideal hastalığı” üzerine bir psikanaliz denemesi, Çev. N. Demiryontan, İstanbul: Metis Yayıncılık; 1985.

27 Blos P. The genealogy of the ego ideal. Psychoanalytic Study of the Child 1974; 29:43-88.

28 Nunberg H. The sense of guilt and the need for punishment, International Journal of Psychoanalysis 1926; 7:420-432.

29 Kohut H. The Analysis of the Self. New York: Int. Univ. Press; 1971.

30 Kernberg OF. Factors in the psychoanalytic treatment of narcissistic personalities. Journal of the American Psychoanalytic Association 1970; 18:51-85.

31 Welldone EV. Anne: Melek mi yosma mı? İstanbul: Ayrıntı Yayın Grubu; 1992.