ÇOCUK PSİKANALİZİNİN GELİŞİMİ - III - ANNA FREUD (1895-1982)
Anna Freud[1] babasına hayrandır ve 14 yaşından beri psikanalize ilgi duymuştur. 19 yaşındayken öğretmen olmuştur. 1918-1922 arasında Freud tarafından haftada 6 seanslık ilk analizinden geçmiştir. 1922’de “Dövme Fantezilerinin bir Gündüz Düşü ile İlişkisi”[2] başlıklı sunumuyla Viyana Psikanaliz Topluluğuna üye olmuştur. Daha sonra Bernfeld, Hoffer ve Aichhorn ile eğitim ve çocuk psikolojisi üzerine bir çalışma grubu oluşturmuştur[3]. Aichhorn’un ergenlerle, Bernfeld’in eğitimle ve Anna Freud’un eğitim ve çocuk psikanalizi teknikleriyle ilgili çalışmaları daha sonra alandaki önemli birer köşe taşı haline gelmiştir. Rene Spitz, Helene Deutsch, Marianne ve Ernst Kris de bu toplantılara katılanlardandır. Viyana Hastanesi Psikiyatri Kliniğinde Paul Schilder ve Heinz Hartmann’ın yanında misafir katılımcı olarak psikiyatri eğitimine katılmıştır.
İngilizceden Almancaya birçok psikanaliz makalesi çevirdikten sonra Freud’un yazılarının tamamının yer aldığı “Toplanmış Çalışmalar” (Collected Works) çevirisinde Strachey’lere danışmanlık yapmıştır. Komite’de Otto Rank’ın yerine geçip babasından yüzük almış, böylelikle ikinci derecedeki bir ast olmaktan asıl üyeliğe terfi etmiştir. 1923’te psikanaliz eğitimi için Eitington tarafından kurulan Uluslararası Eğitim Komitesinin sekreteri olmuştur. Aynı yıl Freud’un kanser olmasıyla birlikte Viyana Psikanaliz Birliği’ndeki sorumlulukları hızla artmış, 1925-32’de Uluslararası Psikanaliz Birliği’nin (IPA) genel sekreteri olmuştur. IPA ile çocuk psikanalizi eğitimi konusunda anlaşmazlık yaşamıştır.
Aichhorn ile birlikte anne-babaların az ya da çok sevgi vererek çocuklarına zarar verebileceklerini anlatmaya çalışmıştır. Anne-babaları aydınlatan psikanalitik bir eğitim ile çocukları nevrozlardan korumayı hedeflemiş ama daha sonra bunun başarılamayacağını anlamıştır.
1924’te Klein’ın çocuk psikanalizi tekniği üzerine yazdıklarından sonra 1927’de Anna Freud “Çocuk Analizi Tekniğine Giriş” adlı kitabını yayınlamıştır. Ona göre çocuk analizi ile; (1) çocuğun karakteri erişkinden daha hızlı değişmektedir, (2) üstbenliği etkileme olasılığı vardır ve (3) çocuğun çevresine uyumu artabilir. Çocuk analizi çalışmaları sayesinde (1) erişkinlerin analizlerinden gelen varsayımlar onaylanmıştır, (2) doğrudan gözlem sayesinde bu varsayımların eksikleri tamamlanmıştır ve (3) eğitim gibi uygulama alanlarına giden yollar açılmıştır.
1930’da “Öğretmenler ve Anne-babalar için Psikanaliz”[4] başlıklı kitabını yayınlamıştır. 1938’e kadar yayınlanan Psikanalitik Pedagoji Dergisi’nde yazmıştır.
Hem bilinçdışından hem de dış dünyadan gelebilecek tehlikeleri uzakta tutmaya ve benliğin çaresizliğe düşmesini engellemeye çalışan savunma mekanizmaları Anna Freud'un önemli bir çalışma alanıdır. Bu alandaki bilgileri ciddi biçimde geliştirmiştir. Bu konuda 1936’da yayınlanan “Benlik ve Savunma Mekanizmaları”[5] adlı kitabı benlik psikolojisinin başlıca kaynaklarından biri olmuştur. Benlik psikolojisinin bir diğer önde gelen psikanalisti Heinz Hartmann, Anna Freud’un yakın arkadaşıdır.
Çocuk bakımevleri açarak psikolojik ve fiziksel açıdan sorun yaşama tehlikesindeki çocuklara destek olmuştur. 1941’de Dorothy Burlingham ile “Hampstead Savaş Bakımevi”ni açarak savaş yüzünden ailelerinden ayrılan çocuklara bakım vermiştir. Psikanalitik bir pedagojinin oluşması için çalışmıştır. Eğitimcilerin, insanı daha iyi anlaması için çaba harcamış, eğitim sırasında çocuğa verilen zararların nasıl onarılacağını ortaya koymuştur. Bir gözlemci olarak bu çocukları değerlendirmiş ve eğitim ve psikoloji alanında çalışanlara danışmanlık yapmıştır. Bunların yanında çocukla ilişki kuran tüm profesyonellerle (hemşireler, çocuk doktorları, hukukçular vb.) psikanalitik bilgisini paylaşmıştır. Gözlemlerinde Freud’un bilinçdışını ortaya çıkartan ögeler olarak tanımladığı düşlere, dil sürçmelerine, sakar eylemlere, yanlış anlamalara, şakalara odaklanmıştır. 1959’da “Hampstead Çocuk Terapi Kursu ve Kliniği”ni kurmuştur. Burada çocuk psikanalizi için eğitim vermiş, çocuk ve ergenleri tedavi etmiş ve araştırmalar yapmıştır. Ölümünden sonra burasının adı “Anna Freud Merkezi” olarak değiştirilmiştir. Psikanalitik gözlemleri, “Hampstead Kliniği İndeksi”nde toplanmıştır.
Bebeklikten ergenliğe giden gelişimsel yolları, 1965’te yayınlanan “Çocuklukta Normallik ve Patoloji”de[6] tanımlamıştır. Böylelikle tutarlı ve bütüncül olan ve gelişim yolakları belirleyen bir gelişim kuramı ortaya koymuştur. Kuramı, analistin gelişimin farklı alan ve düzeylerinden gelen malzemeyi ayrıştırabilmesini ve normal gelişimi bozan psikopatolojiyi görebilmesini sağlar. Çocukluktaki psikolojik bozuklukların anlaşılmasına olanak verir.
Anna Freud ergenlik üzerinde de yazmıştır. Ruhsallığın değerlendirilmesi için bir tanı profili geliştirmiştir.
[1] Ş. Tuna, “Anna Freud - Bakire Ölen Bir Anne”de (Destek Yayınları, İstanbul, 2021) Anna Freud’un yaşamını anlatmaktadır.
[2] A. Freud, “The Relation of Beating-Phantasies to a Day-Dream”, International Journal of Psychoanalysis 4:89-102, 1923.
[3] C. Geissmann, P. Geissmann, [1992] “Anna Freud, the daughter: psychoanalytical education and observation”, A History of Child Psychoanalysis, Routledge, Londra, 2005.
[4] A. Freud [1935] Öğretmenler ve Anne-babalar için Psikanaliz, çev. N. Arslan, Yeni Zamanlar Yayınları, İstanbul, 2003.
[5] A. Freud [1936] Ben ve Savunma Mekanizmaları, Çev. Y. Erim, Metis Yayınları, İstanbul, 2022.
[6] A. Freud [1965] Çocuklukta Normallik ve Patoloji, Çev. A. N. Babaoğlu, Metis Yayınları, İstanbul, 2020.
