PSİKANALİZİ OKUMAK
Psikanalizin kendine özgü bir dili vardır. Yıllar içinde birçok kelime türemiş, kavramlar geliştirilmiş ve geniş bir yazın oluşmuştur. Yeni başlayanlar psikanalizle ilgili yayınları genellikle ilk okumada çok iyi anlayamazlar. Önce psikanalizin dilini öğrenmek ve yavaş yavaş bu dile aşina olmak gerekir. Psikanalist yazarlar arasında da farklar vardır. Bazı yazarlar açık ve duru bir dil kullanırlar. Yine de başlangıçta anlama düzeyi iyi olmayacak, ilk okumalar zor gelecektir.
Psikanaliz insanın bilinçdışı ve iç dünyası ile ilgilendiği için psikanalitik bir metin okumaya başladığında insan kendisini de düşünür. Zihin hem okuduğunu anlamaya hem de kendisini düşünmeye çalıştığı için anlama kapasitesi zorlanır. Bu zorlanma sizi yavaşlatacaktır. Bu yüzden okumaya uzun zaman ayırmalısınız.
Diğer yandan psikanaliz kişinin hem psikolojik gelişim düzeyine hem de bilgi düzeyine göre farklı anlaşılır. Kişi birkaç yıl önce okuduğu bir psikanalitik metni tekrar okuduğunda anlayışının değiştiğini hisseder. Bu yüzden aynı metinler tekrar tekrar okunabilir.
Psikanalizin kendine özgü, karmaşık ve soyut bir dili vardır. Psikanaliz öğrenirken kavramları somutlaştırmanın bir yolu olgu örnekleri okumak (Türkçede güzel olgu örnekleri mevcuttur) bir diğer yolu sözlük kullanmaktır. İngilizce bilenler internet aracılığıyla birkaç sözlüğün pdf biçimine ulaşabilirler. Türkçede Rycfort’un[1] 1989’da çevrilmiş bir sözlüğü vardır. Psikanalist Sağman Kayatekin’in çevirdiği sözlüğün dili anlaşılırdır. Bağlam Yayınları’ndan çıkan Laplanche ve Pontalis’in “Psikanaliz Sözlüğü”[2] adlı yapıt ilk edinmeniz ve yanınızdan ayırmamanız gereken kitaplardandır. Bu kitap sürekli elinizin altında olmalı ve her anlamadığınız kelimeye bakmalısınız. Kelimelerin anlamını ezberleyene kadar bunu bir alışkanlık haline getirmelisiniz. Başlangıçta bu yöntem hızınızı yavaşlatsa da sonrasında anlayış gücünüz çok artacak ve okumalarınız hızlanacaktır.
Psikanalizi Freud'un yayınlarıyla öğrenmeye çalışmak zorlayıcıdır. Freud yaşamı boyunca geniş bir yazın kaleme almıştır. Yıllar içinde kuramını farklılaştırdığı ve geliştirdiği için yeni başlayan birisi okuduğu farklı Freud yayınlarını zihninde bütünleştirmekte güçlük yaşayacaktır. Bu, bir filmi zamansal dizgeye dikkat etmeden parça parça seyretmek gibi kopuk olur. Bir diğer dikkat edilmesi gereken konu da çeviri dilinin kalitesidir. Eğer yeni başlayan birisi Türkçeye kötü çevrilmiş bir yayın alırsa hem Freud'u hem psikanalizi anlayamaz. Hatta psikanalizden soğuyabilir. Çeviri kalitesi yalnızca Freud yayınları için değil tüm psikanaliz yayınları için dikkat edilmesi gereken bir konudur. Psikanalizi bilmeyen birisinin çevirdiği bir psikanalitik yayın genellikle ya anlaşılamaz ya da yanlış anlaşılır.
Freud'un yayınlarını okurken Jean Michel Quinodoz'un “Freud'u Okumak”[3] adlı kitabını rehber edinmek okumalarınızı kolaylaştıracaktır. Okumak istediğiniz yayınla ilgili genel bilgiyi önce bu kitaptaki ilgili bölüme bakarak öğrenebilirsiniz. Böylelikle Freud’un yazılarını bir bağlama oturtma ve daha derinlemesine anlama şansınız olur. “Psikanalizin Gelişimi” kısmını hazırlarken bu kitaptan çok yararlandım. Psikanaliz okumaları yapacaksanız ilk edinmeniz gereken kitaplardan bir diğeridir.
Freud’u okumanızı kolaylaştıracak bir diğer yol da psikanaliz derneklerinin verdiği psikanalize giriş ve psikanalizle tanışma seminerlerine katılmaktır. Bu seminerlerde, Freud metinlerini psikanalistlerin rehberliğinde okumak daha iyi anlamanızı sağlar. Yine de metinleri, yalnızca seminerde anlatılanlarla anlamanız olanaksızdır. Öncesinde mutlaka okumalı hatta metni çalışmalısınız. Önceden okuyamazsanız seminer sonrasında okumalısınız. Bunları yapmazsanız bu tür eğitimleri takip edemezseniz, etseniz dahi anlatılanları yüzeysel bir biçimde öğrenirsiniz.
Psikanalizi okumaya başlarken faydalanabileceğiniz birkaç temel kitap vardır. Bu kitaplardan birincisi Charles Brenner'in “Psikanaliz: Temel Kavramlar”[4] adlı kitaptır. 1960'larda yazılan bir kitap olduğu için o dönemde psikanalizin geldiği yeri bu kitaptan öğrenmek mümkündür. Psikanalizin temel kavramlarını akıcı, anlaşılır bir dille ve örneklerle açıklar. İkinci kitap Orhan Öztürk'ün “Psikanaliz ve Psikoterapi”[5] adlı kitabıdır. Bu da güzel bir başlangıç kitabıdır. Psikanaliz ile ilgili tanımlar ve bilgiler yalın bir dille anlatılmıştır.
Celal Odağ'ın “Nevrozlar 1[6] ve 2[7]” adlı kitapları kliniği içeren anlatımı ile bir diğer temel kaynaktır. Odağ'ın kendine özgü yaklaşımını yansıtan kitaplar klinik pratiğin anlaşılması ve uygulanması için güzel bir rehberdir. Sezgi dolu yaklaşımını kuramla bütünleştiren Odağ, birçok yabancı yayında bulunmayan üst düzey bir bakış açısı sergilemiştir. Bu kitaplar da başlangıçta edinmeniz gereken ve iyi bir temel atmanızı sağlayacak yayınlardır.
Dördüncü kitap Raşit Tükel'in yazdığı “Freud Okumaları”dır[8]. Freud yazınını temel alan bir anlatımı vardır. Türkiye Psikiyatri Derneği’nin yayınlarından “Psikanalitik Psikoterapiler: Temel Kavramlar, Kuramlar ve Yöntemler” adlı kitap psikanalizi okurken bazı kavramlar konusunda kısa bir bilgi almak için güzel bir başvuru kaynağıdır. Merak ettiğiniz konu hakkında birkaç sayfada özetlenmiş bilgiyi ve genel bir bakış açısını edinme olanağı sunar.
Yıllar içinde dilimize çevrilen ve yazılan psikanalitik yayınların sayısı hızla artmıştır. Günümüzdeki yayın yelpazesi ve yayınlara ulaşma olanağı kişinin merakını artırırken doyurur da. Psikanaliz için en güçlü motivasyon kaynağı olan merak, anlama, kökeni ve gerçeği öğrenme isteği psikanaliz okumalarının enerji kaynağıdır. Bu istekler zamanla yoğurulurken psikanalitik çalışmalar sabrı pekiştirir. Psikanalizi okumakla başlayan yolculuk, analizden geçmek ve analiz eğitimi almaya evrildiğinde haz ve sevgi dolu bir üretime evrilecektir.
[1] C. Rycfort [1968] Psikanaliz Sözlüğü, Çev. Sağman Kayatekin, Ara Yayıncılık, İstanbul, 1989.
[2] J. Laplanche ve J. B. Pontalis [] Psikanaliz Sözlüğü, Çev. P. Akgün, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2016.
[3] JM. Quinodoz [2005] Freud'u Okumak, Çev. B. Kolbay, Ö. Soysal, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2016.
[4] C. Brenner [1974] Psikanaliz: Temel Kavramlar, Çev. I. Savaşır, Y. Savaşır, HYB Yayıncılık, Ankara, 1998.
[5] M. O. Öztürk, Psikanaliz ve Psikoterapi, Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Ankara, 2016.
[6] C. Odağ, Nevrozlar II, Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Eğitim Hizmetleri Org. Lti. Şti. Yayınları, İzmir, 2007.
[7] C. Odağ, Nevrozlar I, Odağ Psikanaliz ve Psikoterapi Eğitim Hizmetleri Org. Lti. Şti. Yayınları, İzmir, 1999.
[8] R. Tükel, Freud Okumaları, Bağlam Yayıncılık, İstanbul, 2014
