ABRAHAM VE ANAL KARAKTER
Abraham önce Freud ve Jones’un katkılarına değinir. Freud’un; bu kişilerdeki temel hazzın bağırsakları boşaltma olduğuna, koprofilinin resim yapma, model yapma, vb. yüceltildiğine, kaka ve paranın bilinçdışında eş tutulduğuna dair tespitlerini belirtir.
Kaka ve çişin bebek için başta sorun olmadığını cilt yüzeyince kalıp soğuduğunda rahatsızlık verdiğini ifade eder. Salgılama ile salgılanan ürünü birbirinden ayırır. Salgılamanın başarılı bir biçimde yapılması çocuğun narsisizmi için ilk zor testtir.
Çocuk, annesiyle özdeşleşmeye teşvik edilir. Bu zorla ve korkutarak yaptırılırsa nazik, hatasız ve boyun eğen bir kişiye dönüşebilir. Abraham böyle bir hasta örneği verir. Hasta, çocukken hızla annesine boyun eğmek durumunda kalmış ve kardeşine karşı intikam hırsı duyarak büyümüştür.
Abraham[1], çocuk için aferin almak ve “iyi olmak” üzerinde durur. Çocuk, “iyi olduğunu” tasdikletmiş olur. Ve tabi ki anneyi bu sefer o doyurmuştur. Salgılara ve boşaltmaya atfedilen tümgüçlülüğe, klozetin bir “taht” olarak isimlendirilmesine değinir. Anal hipokondriyaklar bu gücü kaybetmektedirler. Kabızlık, cinsel impotans yerine geçmektedir ve bir anal impotans oluşmaktadır. Anal karakter kendini biricik görür ve kimsenin onlar kadar iyi “yapamayacağına” inanırlar. Düzen, sadizmle bağlantılı güç aşkının göstergesi olmuştur. Erteleme, yapmak zorunda olmaya ya da istemeye karşı gelişir. Jones ile anal inatçılığı ikiye ayırmada hemfikirdir: ulaşılmazlık ve dik başlılıkla birlikte asosyal olma ve üretmeme ile azim ve kusursuzluk arayışıyla birlikte normal sosyal ilişkiler.
Bazı hastaların serbest çağrışım yapamamasını ve analistin sorular sormasını beklemeyi, çocukluklarında kaka yapmaya direnmelerine ve zorla kaka yaptırılmalarına bağlar. Serbest çağrışım ile içindekileri çıkartmayı kaka yaparak içindekileri boşaltmaya eş tutmuşlardır. Anal karakter kişisel güçlerine yönelik müdahalelere karşı hassastır. Bir hastasının “Psikanaliz, ilişkilerimin içine elini sokuyor.” sözlerini analiste yönelik edilgen eşcinsel ve anal tutumu olarak yorumlamıştır. Bu hastalar kendilerinin oluşturdukları düzenlere inatçı bir biçimde tutunmaktadırlar. Dışarıdan gelen düzenlemelere kendilerini uydurmayı reddederler. Bir annenin kendi düzenini (numaralar vererek sıraladığı işleri) çocuğuna nasıl dikte ettiğine dair bir örnek verir. Düzenleme, özetleme, istatistik yapmak haz kaynağıdır.
Güç sevgisinin sadistik bir kökeni vardır. Obsesif nevrozda hem dışarıdan hem içeriden gelen isteklere karşı bir inatçılık vardır. Boşaltmaya karşı[2] bir direnç söz konusudur. Abraham, dışkının ilk “verilen” ve “sunulan” şeylerden biri olduğunu belirtir. Oral dönemde çocuk annesinden süt alır ve gülümseme verir, annesi emzirirken bebek annesinin ağzına parmağını sokarak annesini emzirmek ister. Erkeklerin, eşlerine karşı paranın kontrolünü ellerinde tutmalarından ve eşlerini bağımlı kılmalarından bir örnek verir. Verilenleri, ufak ve yetersiz dozlarda vermeleri tipiktir. Bir diğer durum da verecekleri şeyi kendi istedikleri bir biçimde (para yerine çek vermek) vererek kişisel bir karar veriyormuş hissini oluştururlar.
Girişkenlikten ve başlatmalardan kaçınanları, engelleri kaldıran nazik bir baba ve ilgili bir anne aradıklarını düşünür. Bu hastaların seansta öylece uzanıp kaldıklarını ve serbest çağrışım yapamadıklarını ya da analistin sürekli soru sormasını beklediklerini gözlemlemiştir. Bu durumda analist zorla kaka yaptıran anne-baba gibi olmaktadır. Bu hastalar tüm işi analiste yaptırmak istemektedirler.
Abraham, libidosu genital örgütlenme aşamasına gelemeyen ya da analiteye gerileyen erkeklerin erkeksi etkinlikleri gerçekleştiremediğine değinir. Sadistik anal aşamaya gerilemenin erkeğin üretkenliğini kaybetmesine neden olduğunu ifade eder. Çünkü erkek, üretkenlik için gereken girişkenliği, başlatıcılığı gösteremeyecektir.[3] Bu durumu, sadistliğin aşk nesnesine karşı olumlu bir duyguyu engellemesi ile ilişkilendirir. Dürtüsel açıdan çifte değerlilik aşk nesnesine adanmayı engeller. Abraham iyi kalpli olma ile tam olmayan nesne sevgisinin birleşiminin sosyal açıdan yararlı olduğunu ama tam nesne sevgisinden aşağı düzeyde olduğunu belirtir.
Genital üretkenliği düşen kişilerin anal üretkenliklerinin artabildiğini ve bunu para aracılığıyla ortaya koyduklarını düşünür. Hayırsever olurlar ve hediyeler verirler. Libidolarının nesnelere bağlanamamasının gerçek manada üretken olamamalarına neden olduğunu öne sürer. Azimlidirler ama bunu verimsiz bir biçimde kullanırlar. Gereksiz işlerle ve formalitelerle uğraşılar. Her türlü performansı erteleyebilir ya da kesintiye uğratabilirler.
Bir hasta örneğiyle anal karakterin hem tutmayı hem boşaltmayı sevdiğini gösterir. Hastası bir türlü tezini yazmaya başlayamamakta çünkü başlarsa bırakamamaktan korkmaktadır[4].
Anal karakterin almayı sevdiğini vermeyi sevmediğini anlatır. Veren kişiyi dost, isteyen kişiyi düşman belleyebilirler. Bir hastası kendisine karşı hep düşmancıldır çünkü “kendisinden para alan birini sevemediğini” söyler. Hasedin anal ve sadistik kökenine değinir ama bunların oraliteye ikincil olduğunu düşünür.
Oral ögeye değinmese de verdiği şu örnek aradaki bağlantıyı göstermektedir: zengin bir banker çocuklarına yiyecekleri barsaklarına tutmalarını çünkü pahalı yemeklerin en ufak lokmasından yararlanmaları gerektiğini öğütlemektedir. Yani “annenin memelerindeki süt kurutulana kadar emilmelidir çünkü pahalıya mal olmuştur”.
Tükenecek şeyler (konser, gezi, vb.) için para harcamak istemeyebilirler. Eskitmemek ve kirletmemek önemlidir. Kalıcılık için somutluğa yaslanırlar. Zaman kaybı önemli bir sorundur. Tuvaletteki zaman kaybını okuyarak ya da öğrenerek kazanca çevirmeleri tipiktir. Aynı anda birden fazla iş yapmaya çalışabilirler. Ufak işlerde birikim yapıp büyük işlerde kaybederler. Ferenczi’nin çalışmaya ara veremeyenleri tanımladığı “Pazar Nevrozu” hastalarına atıfta bulunur.
Eşyalardan ayrılmaları zordur. Bodrumlarında bozuk eşyalar biriktirirler. Çöpe atmak zaman alır. Atıklardan yararlanmaya ve geri dönüşüme önem verirler. Atıklar dışkıyla, atmak dışkılamakla eş olabilir. Atmaktan kaçınmak için yeni alınanları kullanmamak bir savunmaya dönüşebilir.
Para savuran kadınların tutucu kocalarından intikam aldıklarına ve paraları asker yaparak oynayan çocuğun zengin babasına karşı bir eylemde bulunduğuna değinir. Bu hasta para ile insanı eşdeğer görmektedir. İnsanlara libidinal yatırım yapamamakta ama paraya yapabilmektedir.
Abraham; tersine çevirme, arkadan öne gitme, geride olanları merak etme özelliklerini de vurgular. İnsanların yaptığını yapmama, yapmadığını yapma da bir özellikleridir. Tersine çevirme arzuları vardır. Çok plan yapıp planı eyleme geçememe, görünen elbiseleri çok temiz tutup iç çamaşırlarını kirli bırakma görülebilir. Bu hastalar için dağınık bir oda ya da çekmece, kirli iç çamaşırı dışkı dolu barsakları simgeler. Bu hastalarda koklama davranışı olabilir.
[1] Abraham, K. (1923) Contributions to the Theory of the Anal Character. International Journal of Psychoanalysis (4) 400-418
[2] Kendini bırakmaya karşı da denebilir.
[3] Anal karakterin girişkenliği heteroseksüel bir cinsel girişkenlik değildir. “İş” gibi sıkıntılı yerlere girerler. Dağınık, pis bir yere girerek orayı temizler. Para hesapları gibi, kimsenin ilgilenmek istemediği işlere girer, ör. Muhasebeci olur. İnatçılık açısından kimsenin bulaşmak istemediği pis otoritelerle didişmeye “girer”. Bu girişlerden haz alırlar ve bu haz anal erotizmin yüceltilmesini sağlar.
[4] Bu açıdan anal erotizm daha çok tutmaya yapılan libidinal yatırımdır. Düzenli, temiz ve toplu “tutma” temizlik, parayı elinde “tutma” cimrilik ve gücü elinde “tutma” inatçılık ile ilişkilidir. Tutmaktan haz almak, buna takılmak ve bırakmaktan korkmak obsesif nevrozu şiddetlendirir.
